-
Khái niệm di chúc viết tay và căn cứ pháp lý
Theo Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015 di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Di chúc viết tay là hình thức di chúc tự viết và ký tên, không cần công chứng chứng thực theo quy định tại Điều 628 và Điều 630 Bộ luật Dân sự. Di chúc viết tay là di chúc hợp pháp nếu đáp ứng các điều kiện về nội dung và hình thức quy định tại Điều 630 như sau:
-
Người lập di chúc minh mẫn sáng suốt tại thời điểm lập di chúc
-
Người lập di chúc không bị lừa dối đe dọa cưỡng ép
-
Nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật không trái đạo đức xã hội
-
Hình thức di chúc không trái quy định pháp luật
-
Các trường hợp di chúc viết tay bị tuyên vô hiệu
Trên thực tế tòa án có thể tuyên di chúc viết tay vô hiệu nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
2.1. Người lập di chúc không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ
Ví dụ người lập di chúc đang bị bệnh mất trí hoặc có kết luận giám định bị tâm thần tại thời điểm lập di chúc thì di chúc đó có thể bị tuyên vô hiệu toàn bộ.
2.2. Di chúc có dấu hiệu bị ép buộc đe dọa hoặc lừa dối
Nếu chứng minh được người lập di chúc bị tác động về tinh thần hoặc bị người khác dẫn dắt ép buộc viết nội dung không đúng ý chí thực sự của mình thì di chúc sẽ vô hiệu theo Điều 127 Bộ luật Dân sự.
2.3. Di chúc viết tay không đúng hình thức
Di chúc không có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập hoặc không ghi ngày tháng năm lập di chúc hoặc không ghi rõ người thừa kế tài sản cụ thể dẫn đến không thể xác định được nội dung thừa kế.
2.4. Di chúc có nội dung trái pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội
Ví dụ để lại tài sản cho người đang bị kết án về tội giết người lập di chúc hoặc để lại toàn bộ tài sản cho một người mà cố tình tước quyền thừa kế không lý do chính đáng đối với các người thuộc diện thừa kế bắt buộc.
-
Tranh chấp thường gặp và cách chứng minh tại tòa
3.1. Tranh chấp về chữ viết hoặc chữ ký
Người thừa kế khác thường yêu cầu giám định chữ viết chữ ký để xác định xem có đúng là của người để lại di chúc hay không.
Nếu giám định cho thấy chữ ký giả hoặc nét chữ không đồng nhất thì tòa án có thể tuyên vô hiệu.
3.2. Tranh chấp về thời điểm lập di chúc
Tranh chấp có thể xảy ra nếu không ghi rõ ngày lập hoặc có nhiều bản di chúc với nội dung mâu thuẫn nhau
Căn cứ theo Điều 643 Bộ luật Dân sự di chúc được lập sau cùng sẽ được ưu tiên áp dụng nếu hợp pháp.
3.3. Tranh chấp do không rõ người nhận tài sản hoặc không xác định được đối tượng tài sản
Ví dụ di chúc ghi chung chung để lại cho cháu mà không xác định rõ cháu nào hoặc tài sản ghi "miếng đất ở quê" nhưng không ghi rõ địa chỉ thửa đất số bao nhiêu thì sẽ gây khó khăn cho việc thi hành.
3.4. Tranh chấp do di chúc tước quyền thừa kế của người thuộc diện bắt buộc
Theo Điều 644 Bộ luật Dân sự những người như cha mẹ vợ chồng con chưa thành niên hoặc không có khả năng lao động sẽ được hưởng phần di sản bắt buộc bằng 2/3 suất của một người thừa kế cùng hàng nếu không có lý do bị truất quyền
-
Hướng xử lý khi phát sinh tranh chấp di chúc viết tay
4.1. Đối với người phản đối di chúc
Có thể khởi kiện yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu kèm theo các chứng cứ như giấy tờ bệnh án giám định tâm thần bản giám định chữ ký chứng cứ về hành vi lừa dối ép buộc
4.2. Đối với người bảo vệ di chúc
Cần cung cấp bản gốc di chúc các giấy tờ chứng minh người lập di chúc có năng lực hành vi minh mẫn tại thời điểm lập và các chứng cứ về việc di chúc được lập tự nguyện hợp pháp
4.3. Vai trò của luật sư trong việc giải quyết tranh chấp
Luật sư có thể giúp thẩm định hiệu lực di chúc lập hồ sơ khởi kiện hoặc bảo vệ di chúc cung cấp các căn cứ pháp lý và tham gia tố tụng tại tòa để bảo vệ quyền lợi hợp pháp
Kết luận: Di chúc viết tay là công cụ thể hiện ý chí cá nhân trong việc định đoạt tài sản sau khi chết. Tuy nhiên nếu không tuân thủ đúng quy định pháp luật thì dù là ý chí thật sự cũng có thể bị tuyên vô hiệu. Việc lập di chúc cần có sự tư vấn của luật sư để đảm bảo an toàn pháp lý và tránh tranh chấp sau này. Khi có tranh chấp phát sinh việc thu thập chứng cứ và lựa chọn hướng đi pháp lý đúng đắn sẽ giúp bảo vệ tốt nhất quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan