1. Thi hành án dân sự là gì?
Theo Điều 2 Luật Thi hành án dân sự 2008 (sửa đổi, bổ sung 2014, 2022), thi hành án dân sự là quá trình tổ chức thực hiện bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của tòa án về nghĩa vụ dân sự: giao tài sản, trả nợ, thực hiện nghĩa vụ, bồi thường thiệt hại...
Thi hành án dân sự có thể tự nguyện hoặc cưỡng chế theo quy định pháp luật. Để được thi hành, người được thi hành cần thực hiện đúng thủ tục yêu cầu thi hành án.
2. Căn cứ yêu cầu thi hành án dân sự
Người dân có quyền yêu cầu thi hành án khi có một trong các căn cứ sau:
-
Bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.
-
Quyết định công nhận thỏa thuận hòa giải, đối thoại.
-
Phán quyết trọng tài thương mại có hiệu lực thi hành.
-
Quyết định xử lý vụ việc dân sự có tính bắt buộc.
-
Quyết định thi hành án đã được ban hành trước đó nhưng chưa được thực hiện.
Lưu ý: Các bản án phải có hiệu lực mới được thi hành. Bản án sơ thẩm đang bị kháng cáo sẽ chưa thể thi hành (trừ phần được công nhận và không bị kháng cáo).
3. Ai có quyền yêu cầu thi hành án?
Theo Điều 7 Luật Thi hành án dân sự, các chủ thể sau đây có quyền yêu cầu thi hành án:
-
Người được thi hành án (người thắng kiện).
-
Người đại diện hợp pháp (theo ủy quyền, theo pháp luật).
-
Người thừa kế quyền được thi hành án.
-
Cơ quan, tổ chức bảo vệ quyền lợi của người được thi hành.
Tất cả các chủ thể trên phải nộp đơn yêu cầu thi hành án trong thời hạn luật định để tránh mất quyền yêu cầu.
4. Thời hiệu yêu cầu thi hành án dân sự
Điều 30 Luật Thi hành án dân sự quy định:
-
Thời hiệu yêu cầu là 5 năm kể từ ngày bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật.
-
Nếu bản án có thời hạn thực hiện nghĩa vụ thì thời hiệu tính từ ngày nghĩa vụ đến hạn.
-
Nếu trong thời gian 5 năm mà người được thi hành đã nộp đơn nhưng chưa đầy đủ hồ sơ, thì thời hiệu vẫn được bảo lưu nếu bổ sung đúng thời gian yêu cầu.
Lưu ý: Sau thời hiệu, người được thi hành không còn quyền yêu cầu, trừ một số trường hợp bất khả kháng có thể được gia hạn.
5. Hồ sơ yêu cầu thi hành án gồm những gì?
Để thực hiện thủ tục yêu cầu thi hành án dân sự, người yêu cầu cần chuẩn bị hồ sơ gồm:
-
Đơn yêu cầu thi hành án: Ghi rõ thông tin người yêu cầu, người phải thi hành, nội dung yêu cầu.
-
Bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật (bản chính hoặc bản sao có chứng thực).
-
Giấy tờ tùy thân của người yêu cầu.
-
Giấy ủy quyền nếu người đại diện nộp thay.
-
Tài liệu chứng minh có liên quan (nếu có): biên lai tạm ứng án phí, biên bản hòa giải...
Biểu mẫu đơn yêu cầu thi hành án hiện có thể lấy trực tiếp tại cơ quan thi hành án hoặc tải từ website chính thức của Cục Thi hành án dân sự.
6. Nộp đơn yêu cầu thi hành án ở đâu?
Căn cứ Điều 35 Luật Thi hành án dân sự:
-
Nộp tại Chi cục Thi hành án dân sự cấp huyện nơi có tài sản, cư trú của người phải thi hành.
-
Trong vụ việc lớn, có yếu tố nước ngoài hoặc theo quyết định của Tòa án cấp tỉnh thì nộp tại Cục Thi hành án dân sự cấp tỉnh.
Người yêu cầu có thể nộp trực tiếp, qua bưu điện hoặc nộp online tại một số địa phương đã triển khai dịch vụ công trực tuyến.
7. Quy trình thi hành án dân sự sau khi nộp yêu cầu
Sau khi tiếp nhận yêu cầu, cơ quan thi hành án sẽ thực hiện các bước sau:
-
Ra quyết định thi hành án (trong 5 ngày làm việc).
-
Tống đạt quyết định cho các bên liên quan.
-
Xác minh điều kiện thi hành án: xác định tài sản, thu nhập, khả năng thi hành.
-
Thỏa thuận tự nguyện thi hành trong thời gian 10-30 ngày.
-
Nếu không tự nguyện, tổ chức cưỡng chế thi hành: kê biên, đấu giá, thu hồi tài sản.
Trường hợp có tranh chấp, bên phải thi hành không hợp tác, quá trình thi hành có thể kéo dài và cần sự hỗ trợ pháp lý từ luật sư.
8. Các lưu ý quan trọng khi yêu cầu thi hành án
-
Không cần đóng án phí khi yêu cầu thi hành án, trừ một số khoản phí cưỡng chế cụ thể.
-
Phải nộp đúng nơi có thẩm quyền theo lãnh thổ và cấp giải quyết.
-
Nên ghi rõ địa chỉ của người phải thi hành, tài sản có thể kê biên để rút ngắn thời gian xác minh.
-
Trong một số trường hợp, có thể yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để ngăn người phải thi hành tẩu tán tài sản.
9. Trường hợp thi hành chậm, không thi hành: làm sao?
Nếu sau khi nộp đơn nhưng vụ việc vẫn không được thi hành, bạn có thể:
-
Làm đơn khiếu nại hành vi chậm trễ đến Chấp hành viên hoặc Thủ trưởng cơ quan THADS.
-
Gửi kiến nghị đến Viện kiểm sát nhân dân cấp tương ứng.
-
Trong trường hợp có dấu hiệu bao che, bỏ qua nghĩa vụ, có thể tố cáo hành vi vi phạm hoặc khởi kiện hành chính.
Tóm lại, thủ tục yêu cầu thi hành án dân sự là bước thiết yếu để biến bản án thành hiện thực. Dù thắng kiện, nếu không yêu cầu đúng và đủ, bạn có thể mất quyền đòi hỏi hợp pháp. Do đó, hãy chủ động, kịp thời thực hiện thủ tục theo quy định, và nếu cần, đừng ngần ngại nhờ đến luật sư để đảm bảo quyền lợi của bạn được thực thi đúng pháp luật.