Trong các phiên tòa dân sự sơ thẩm, phần hỏi giữa các đương sự luôn là một giai đoạn then chốt – nơi mà mỗi câu hỏi không chỉ là công cụ làm rõ sự thật, mà còn là một vũ khí chiến lược, định hình toàn bộ cục diện của vụ án. Nếu ví phiên tòa như một ván cờ pháp lý, thì nghệ thuật đặt câu hỏi chính là những nước đi tinh tế, đòi hỏi sự tính toán và bản lĩnh của người cầm quân – các luật sư.
Câu hỏi không đơn thuần là hỏi
Trong tố tụng dân sự, quyền đặt câu hỏi thuộc về cả nguyên đơn và bị đơn. Tuy nhiên, quyền lực thực sự không nằm ở chỗ được phép hỏi, mà nằm ở khả năng biết hỏi cái gì, hỏi lúc nào và hỏi như thế nào.
Ví dụ: Trong một vụ tranh chấp hợp đồng mua bán nhà, luật sư phía nguyên đơn đặt câu hỏi với bị đơn: “Anh có xác nhận rằng vào ngày ký hợp đồng, hai bên đều đồng ý về thời hạn thanh toán không?” Câu hỏi này không chỉ làm rõ nội dung hợp đồng, mà còn từng bước xác lập yếu tố đồng thuận – nền tảng pháp lý quan trọng để yêu cầu tòa công nhận hiệu lực của hợp đồng.
Luật sư – Kiến trúc sư của chiến lược hỏi
Một luật sư giỏi không bao giờ bước vào phòng xử án mà không chuẩn bị một “bản đồ hỏi” rõ ràng. Đặt câu hỏi trong phiên tòa không phải là hành động tùy hứng. Đó là một nghệ thuật – nghệ thuật dẫn dắt tư duy, khai thác thông tin và cả kiểm tra sự chân thực.
Ví dụ: Trong một vụ kiện đòi bồi thường thiệt hại do vi phạm nghĩa vụ hợp đồng, luật sư bị đơn không hỏi trực diện vào thiệt hại mà khéo léo mở đầu bằng câu: “Anh có cho rằng việc bên A giao hàng trễ một ngày đã gây thiệt hại lớn đến hoạt động sản xuất của anh không?” Từ đó, luật sư dẫn dắt qua các câu hỏi tiếp theo để chỉ ra rằng thiệt hại không phát sinh trực tiếp từ hành vi trễ hẹn – điều cốt lõi để bác bỏ yêu cầu bồi thường.
Hỏi để tìm sự thật – hay để vạch trần mâu thuẫn?
Không chỉ hỏi để thu thập thông tin, luật sư còn có thể đặt câu hỏi nhằm phơi bày những điểm yếu, những mâu thuẫn nội tại trong lời khai của đối phương. Một chuỗi câu hỏi khéo léo có thể khiến người được hỏi lúng túng, thậm chí tự “phản cung” chính lời khai trước đó.
Ví dụ: Trong một vụ tranh chấp về quyền sở hữu tài sản, khi nhân chứng bên nguyên đơn khẳng định “tôi có mặt tại buổi giao dịch”, luật sư bị đơn đặt một loạt câu hỏi ngắn, liên tiếp: “Vậy giao dịch diễn ra ở đâu?”, “Lúc đó có mặt những ai?”, “Anh đến bằng phương tiện gì?”, “Anh rời khỏi lúc mấy giờ?” Kết quả là nhân chứng không thống nhất được các chi tiết, khiến lời khai bị mất giá trị chứng minh.
Phiên tòa là nơi pháp luật lên tiếng, nhưng chính cách các luật sư sử dụng quyền đặt câu hỏi mới tạo nên sự khác biệt giữa một phiên tranh tụng bình thường và một phiên tranh tụng hiệu quả. Một luật sư biết đặt câu hỏi đúng lúc, đúng người, đúng cách – không chỉ đang bảo vệ thân chủ, mà còn đang thể hiện đỉnh cao của nghề nghiệp: sự hiểu biết, bản lĩnh và tư duy chiến lược.
Trong thế giới của pháp luật, câu hỏi không chỉ để hỏi. Câu hỏi – là để chiến thắng.
Luật sư Nha Trang